کاربرد شاخص های نزدیک ترین همسایه در ارزیابی ساختار جامعه راش- ممرزستان در ناحیه رویشی هیرکانی (مطالعه موردی: جنگل های ناو اسالم گیلان)

سابقه و هدف: حفظ ساختار و تنوع زیستی اکوسیستم ها، یکی از اهداف مهم جنگلداری نوین در نظر گرفته می شود. به این منظور، برای مدیریت جنگل به ابزارهایی نیاز است که بتوان با صرف کمترین هزینه و زمان به بررسی وضعیت فعلی و همچنین تغییرات ایجاد شده بر اثر فعالیت های مدیریتی و تکامل طبیعی جنگل پرداخت. شاخص های نزدیک ترین همسایه دارای مزایایی هستند که کاربرد آنها را نسبت به اندازه گیری های مستقیم تنوع زیستی ارجحیت می بخشد. زیرا علاوه بر بررسی تنوع گونه ای به بررسی موقعیت مکانی درختان می پردازند. همچنین شاخص های نزدیک ترین همسایه اطلاعات ارزشمندی در مورد روابط بوم شناختی درختان در جنگل ارائه می کنند. بنابراین این پژوهش با هدف معرفی و کاربرد شاخص های مهم مبتنی بر تحلیل نزدیک ترین همسایه در بررسی روابط بوم شناختی جامعه راش ممرزستان در جنگل های ناو اسالم گیلان انجام شد. مواد و روش ها: به منظور انجام این پژوهش 7 قطعه نمونه یک هکتاری در جوامع طبیعی راش ممرزستان ناو اسالم گیلان که از لحاظ شرایط محیطی همگن بودند، آماربرداری شدند و در هر قطعه نمونه مشخصه های فاصله و آزیموت کلیه پایه های درختی موجود در قطعات نمونه با قطر برابر سینه بیش از 5/7 سانتی متر نسبت به مرکز قطعه نمونه یادداشت و گونه و قطر برابر سینه آن ها نیز ثبت شد. سپس با استفاده از شاخص های زاویه یکنواخت، میانگین جهت، آمیختگی گونه ای و تفکیک به تحلیل توزیع مکانی و تنوع گونه ای درختان پرداخته شد. مقدار هر یک از شاخص های مذکور ابتدا برای هریک از قطعات نمونه به صورت مجزا محاسبه شد. سپس با میانگین گیری از مقادیر به دست آمده برای هر یک از قطعات نمونه، مقدار میانگین شاخص ها برای جامعه راش ممرزستان محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که در 7 قطعه نمونه یک هکتاری مورد بررسی در جامعه راش ممرزستان، گونه های راش، ممرز، شیردار، پلت و توسکای ییلاقی از نظر تعداد در هکتار دارای بیشترین مقدار تراکم پایه ها هستند. میانگین شاخص های زاویه یکنواخت و میانگین جهت به ترتیب 53/0 و 02/2 محاسبه شد که نشان دهنده توزیعی بین تصادفی و کپه ای است. از نظر تنوع گونه ای، جوامع راش ممرزستان با میانگین ارزش های 47/0 و 25/0 برای شاخص های آمیختگی گونه ای و تفکیک، دارای اختلاط گونه ای متوسطی بودند. مقدار شاخص آمیختگی گونه ای نشان دهنده اختلاط کم گونه راش و اختلاط زیاد سایر گونه ها بود. مقدار شاخص تفکیک نشان داد که جفت های درختی مشاهده شده یا نزدیک ترین همسایه های درختان مرجع متعلق به گونه های متفاوتی می باشد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این مطالعه کاربرد شاخص های نزدیک ترین همسایه را در تحلیل مولفه های ساختاری جوامع راش ممرزستان نشان می دهد و از نتایج به دست آمده می توان جهت برنامه ریزی به منظور احیای ساختار و وضعیت تنوع زیستی جوامع راش ممرستان تخریب یافته استفاده کرد.